M. Sternocleidomastoideus
M. Sternocleidomastoideus (SCM), insan vücudunda boynun her iki yanında bulunan büyük, yüzeye yakın bir kas'tır. Kas, adını sternum (göğüs kemiği), clavicula (köprücük kemiği) ve mastoid çıkıntıya (temporal kemiğin bir parçası) bağlanan bağlantı noktalarından alır. Başın rotasyonu, fleksiyonu ve lateral fleksiyonu gibi çeşitli baş ve boyun hareketlerinde önemli bir rol oynar. Ayrıca solunumda da yardımcı olabilir.
Anatomi
- Köken: M. Sternocleidomastoideus, sternal baş ve klaviküler baş olmak üzere iki başlığa sahiptir:
- Sternal Baş: Sternumun manubriumunun ön yüzeyinden kaynaklanır.
- Klaviküler Baş: Klavikulanın medial (içe doğru) üçte birinden kaynaklanır.
- Seyir: İki baş yukarı ve dışa doğru ilerler, boynun ortasında birleşerek kalın bir kas gövdesi oluşturur.
- Sonlanma: Kas, temporal kemiğin mastoid çıkıntısı'nda ve oksipital kemiğin üstün nuchal çizgisinin lateral yarısında sonlanır.
- Sinir: M. Sternocleidomastoideus, aksesuar sinir (CN XI) tarafından innerve edilir. Ayrıca, servikal pleksusun C2 ve C3 dallarından proprioceptive (pozisyon duyusu) lifler de alır.
- Kanlanma: Kas, oksipital arter, superior tiroid arter ve eksternal karotid arterin dallarından kan alır.
- Varyasyonlar: M. Sternocleidomastoideus'un anatomisinde bazı varyasyonlar görülebilir. Örneğin, klaviküler baş tamamen yok olabilir veya sternal baş ile klaviküler baş arasındaki boşluk farklı genişliklerde olabilir.
Fonksiyon
M. Sternocleidomastoideus'un başlıca fonksiyonları şunlardır:
- Unilateral Kasılma (Tek Taraflı Kasılma): Bir taraf kasıldığında, başı karşı tarafa döndürür ve aynı tarafa eğilir (lateral fleksiyon). Örneğin, sağ SCM kasıldığında baş sola döner ve sağa doğru eğilir.
- Bilateral Kasılma (Çift Taraflı Kasılma): Her iki taraf aynı anda kasıldığında, boynu fleksiyona getirir, yani çeneyi göğse doğru yaklaştırır. Eğer boyun zaten fleksiyonda ise (örneğin yatar pozisyonda baş yukarı kaldırılırken) başı ekstansiyona (arkaya doğru) getirir.
- Yardımcı Solunum Kası: Güçlü solunum eforu sırasında (örneğin nefes darlığı veya egzersiz sırasında), M. Sternocleidomastoideus, sternumu ve klavikulayı yukarı çekerek göğüs kafesinin genişlemesine yardımcı olur ve böylece solunuma katkıda bulunur.
- Postür: Boynun doğru pozisyonunun korunmasında rol oynar.
Klinik Önemi
M. Sternocleidomastoideus ile ilgili çeşitli klinik durumlar şunlardır:
- Tortikollis (Boyun Eğriliği): Tortikollis, SCM kasının kısalması veya kasılması sonucu oluşan bir durumdur. Bu durum, başın bir tarafa eğilmesine ve çenenin karşı tarafa dönmesine neden olur. Doğumsal tortikollis bebeklerde daha sık görülürken, edinsel tortikollis ise travma, kas spazmı veya diğer tıbbi durumlar sonucu ortaya çıkabilir.
- Kas Gerginliği ve Ağrısı: SCM kası, kötü postür, stres, aşırı kullanım veya travma nedeniyle gerginleşebilir ve ağrıya neden olabilir. Bu durum, baş ağrısı, boyun ağrısı ve omuz ağrısı gibi semptomlara yol açabilir.
- Tetik Noktalar: SCM kasında tetik noktalar (trigger points) gelişebilir. Bu tetik noktalar, kas içinde hassas bölgelerdir ve basıldığında yerel ağrıya ve ayrıca baş, yüz veya omuzlara yayılan yansıyan ağrıya neden olabilir.
- Boyun Diseksiyonu: Boyun diseksiyonu gibi cerrahi prosedürler sırasında, SCM kasının yeri ve ilişkili yapıları (sinirler, kan damarları) dikkatlice değerlendirilmelidir.
- Servikal Distoni: Servikal distoni, boyun kaslarının istemsiz kasılmalarına neden olan nörolojik bir bozukluktur. SCM kası, bu durumda sıklıkla etkilenir ve başın kontrolsüz bir şekilde dönmesine veya eğilmesine neden olabilir.
Değerlendirme
M. Sternocleidomastoideus, fiziksel muayene ile kolayca değerlendirilebilir. Kasın palpasyonu (elle muayene) ve kasılma gücünün değerlendirilmesi, kasın fonksiyonu hakkında bilgi sağlayabilir. Tortikollis veya diğer klinik durumların varlığı, başın pozisyonu ve hareket aralığı değerlendirilerek tespit edilebilir. Elektromiyografi (EMG) gibi özel testler, kas aktivitesini değerlendirmek ve nörolojik sorunları dışlamak için kullanılabilir.
Tedavi
M. Sternocleidomastoideus ile ilgili sorunların tedavisi, altta yatan nedenlere bağlı olarak değişir. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
- Fizik Tedavi: Germe egzersizleri, güçlendirme egzersizleri, postür eğitimi ve manuel terapi teknikleri (masaj, mobilizasyon) kas gerginliğini azaltmaya, hareket aralığını iyileştirmeye ve ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir.
- İlaçlar: Ağrı kesiciler, kas gevşeticiler ve anti-enflamatuar ilaçlar ağrıyı ve kas spazmlarını kontrol altına almak için kullanılabilir. Servikal distoni gibi durumlarda botulinum toksini (Botox) enjeksiyonları kas kasılmalarını azaltmaya yardımcı olabilir.
- Cerrahi: Nadir durumlarda, tortikollisi düzeltmek veya diğer yapısal sorunları gidermek için cerrahi müdahale gerekebilir.
M. Sternocleidomastoideus, boyun hareketleri ve postüründe önemli bir rol oynayan karmaşık bir kastır. Kasın anatomisini, fonksiyonunu ve klinik önemini anlamak, çeşitli tıbbi durumların tanısında ve tedavisinde önemlidir.